Czy można uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych?
Jeżeli Państwa sytuacja majątkowa nie pozwala na uiszczenie opłaty od pozwu oraz ponoszenia dalszych kosztów w trakcie postępowania (m.in. wynagrodzenia biegłych), możliwe jest złożenie wniosku o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych. Wniosek taki należy odpowiednio udokumentować, poprzez przedstawienie dowodów na wysokość zarobków oraz potwierdzeń ponoszenia istotniejszych wydatków (czynsz, opłaty za media, spłata kredytu). Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych jest rozpatrywany przez sąd w pierwszej kolejności, jeszcze przed rozpoczęciem „merytorycznej” części postępowania.
Ze względu na to, że wartość przedmiotu sporu przy sprawach związanych z dochodzeniem roszczeń z tytułu błędu medycznego jest zazwyczaj wysoka, zasadne jest rozważenie złożenie wraz z pozwem wniosku o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych.
W celu uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych należy złożyć wniosek, w którym zostanie opisana przyczyna domagania się zwolnienia od ponoszenia kosztów. Do wniosku należy załączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych. Wzór formularza jest dostępny na stronie ministerstwa sprawiedliwości: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym. W formularzu należy wskazać dochody i wydatki swoje oraz osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, a także posiadany majątek. Ponadto, do wniosku warto załączyć również dokumenty wskazujące na wysokość osiąganych zarobków oraz ponoszonych wydatków – będą to oświadczenia podatkowe za ubiegły rok lub potwierdzenie od pracodawcy wysokości wynagrodzenia, a także np. rachunki za prąd, gaz, wodę, dokumenty poświadczające spłacanie kredytu i wysokość miesięcznych rat, potwierdzenie wysokości miesięcznego czynszu za wynajem mieszkania, rachunki za leki czy rehabilitacje itp.
Sąd po rozpoznaniu wniosku może przyznać zwolnienie od kosztów w całości - tym przypadku powód nie będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty od pozwu ani zaliczek na poczet wynagrodzenia biegłego. Sąd może również ograniczyć zwolnienie od kosztów, np. zobowiązać powoda jedynie do wpłacenia części opłaty od pozwu albo zobowiązać go do ponoszenia kosztów sądowych do wysokości ustalonej przez sąd kwoty.
W wyroku kończącym postępowanie w danej instancji sąd orzeknie o obowiązku poniesienia nieuiszczonych kosztów sądowych w postaci opłaty od pozwu, wynagrodzenia biegłych, zwrotu kosztu dojazdu na rozprawę przez świadków itp. Co do zasady rozdzielenie kosztów przebiega stosownie do części, w jakiej strona wygrała proces. Występuje tu jednak kilka wyjątków.
Przede wszystkim, jeżeli osoba zwolniona od kosztów sądowych przegra postępowanie w całości, wówczas zwraca przeciwnikowi jedynie koszty wynagrodzenia jego pełnomocnika, jeżeli był reprezentowany przez adwokata czy radcę prawnego.
Ponadto, w przypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może w ogóle nie obciążać strony przegrywającej ponoszeniem kosztów sądowych. Orzecznictwo sądów powszechnych wskazuje, że do takich szczególnych przypadków, uzasadniających odstąpienie od zasady ponoszenia kosztów procesu, przez stronę, która proces przegrała należy np. charakter zgłoszonego roszczenia czy sytuacja majątkowa i życiowa strony.
Zobacz inne wyjaśnienia (pytania i odpowiedzi).